Onyx pegel gefacetteerd 35 mm (geboord aan bovenzijde)

Onyx is een mineraal en een variëteit van kwarts, meer nader bepaald een variant van chalcedoon. Onyxen zijn tweekleurige nesosilicaten, waarbij de kleuren als lagen of banden met elkaar verweven zijn. Onyx is verwant aan agaat, een vierkleurige kwartsvariant. Er zijn verschillende soorten onyxen, waarbij de basisnaam onyx normaal gesproken gebruikt wordt om een mineraal aan te duiden met witte en zwarte lagen. Daarnaast kennen we ook de sardonyx met witte en roodbruine (de kleur die sard genoemd wordt) lagen en carneool of carneoolonyx (vuurrode en witte lagen). Onyx wordt gevonden in Brazilië, Madagaskar, Mexico, Uruguay, de Verenigde Staten en Pakistan. Onyx is een populair mineraal voor toepassing als siersteen in ringen en pendanten. De zwarte onyx vindt daarbij met name gretig aftrek voor sieraden die gedragen kunnen worden bij rouwaangelegenheden, vanwege het beeldschone contrast van het diepe zwart en het parelwit dat deze steen tekent. Onyxen worden meestal cabochon geslepen — dat wil zeggen, afgerond en gepolijst en niet gefacetteerd zoals diamanten. Daarnaast worden onyxen soms tot kralen geslepen. Beide vormen behouden de natuurlijke, vloeiende vorm van het wit door het gekleurde materiaal heen en vermijden scherpe afsnijdingen. Daarnaast wordt onyx toegepast voor het maken van zegelstenen en camees, waarbij ze zo geslepen worden dat de banden contrasteren met het grondmateriaal. Onyxen worden ook gebruikt om andere stenen mee te splijten. In de oudheid werd karneool gedolven in Noord-Afrika als siersteen. In de keizertijd werden onyxen vooral gebruikt voor de vervaardiging van edelstenen; in de westelijke provincies werden regelmatig ringen met dergelijke stenen aangetroffen. In de laatromeinse tijd vinden we karneolparels ook in de oostelijke provincies. Boven de Alpen kwamen karneolen maar een enkele keer voor, zoals in Pfyn en Zwitserland. Verwijzingen naar de onyx komen op meerdere plekken in het Oude Testament van de bijbel voor, de eerste in Genesis 2, vers 12 Volgens rabbijn Bahya ben Asher betekent het woord "shoham" in exodus 28:20 onyx. Volgens hem was onyx ook de steen op de efod die stond voor de stam van Jozef. Daarnaast waren ook de schouders van de efod voorzien van twee van dergelijke "shoham"-stenen. De onyx heeft een esoterische geschiedenis die bijna zo lang is als zijn wereldlijke geschiedenis. In de middeleeuwen werd de onyx al gezien als "onheilssteen", een symbool van rouw en ellende. Andere bronnen vertellen dat het ook een helende steen was, met een positieve uitwerking op de huid, het haar en de nagels. Binnen de dierenriem wordt onyx in verband gebracht met de steenbok en met Saturnus. Onyx zou ook een heilzame invloed uitoefenen tegen misselijkheid, overgevoeligheid voor het weer en maag- en darmklachten.