Coeur coupé à la main en pyrite - XXL du Pérou

Pyriet of ijzerkies is een mineraal met als formule FeS2 (scheikundige naam: ijzerdisulfide). Het mineraal is een belangrijk ijzer- en zwavelerts. Het vormt vaak goed gevormde (euhedrische) kristallen in de vorm van een kubus met karakteristieke striaties en met een goudachtige glans. Het wordt ook wel klatergoud of gekkengoud (van het Engelse fool's gold) genoemd omdat het soms voor goud aangezien werd. De naam kattengoud wordt soms ook ten onrechte gebruikt, dit slaat echter op gele mica of hars. Omdat pyriet in ruime mate voorkomt kan dit de illusie van grote rijkdom wekken. Echter, pyriet is niet zeer veel waard (alhoewel het wel verkocht kan worden). Het wordt gevonden samen met andere zwavelhoudende mineralen, maar ook met oxiden, in kwartsaders, in afzettingsgesteenten in koolbedden en als vervangingsmineraal in fossielen. Pyriet is een disulfide met zwavelparen (S2)2- en Fe2+ ionen in een octaëdrische omringing in een t2g6 lage spin toestand. Ten gevolge van het feit dat beide ionen een gesloten configuratie bezitten is het een diamagnetische halfgeleider. Bij de verwering van pyriet ontstaan ijzer(hydr)oxiden, waarbij ook zwavelzuur vrijkomt. Dit zuur kan dan reacties aangaan met andere mineralen en daardoor leiden tot de vorming van bijvoorbeeld gips, aluniet en jarosiet. Een belangrijke vindplaats van pyriet is het eiland Elba. De naam pyriet is zeer oud, afgeleid van het oude Indo-Europese woord pyr (vuur, vgl. bijvoorbeeld pyrotechniek voor vuurwerkkunst, of het Engelse pyre (brandstapel), omdat men vonken kon maken door pyriet tegen vuursteen of ijzer aan te slaan. Vandaag de dag verstaan we onder vuursteen iets heel anders (een bepaalde vorm van SiO2). Andere namen die men voor pyriet tegen kan komen zijn ferrosulfide, zwavelijzer en de minder gebruikelijke woorden ijzerblende en ijzerkies. Pyriet werd vroeger wel voor nepgoud verkocht omdat het goudachtig glanst. De glans verandert echter als het glansvlak kantelt, bij goud blijft de goudglans hetzelfde. Ook is pyriet hoekig, met scherpe randjes en hard, terwijl goud rond en zacht is.