Rock crystal with citrine with overgrowth of hematite and barite, Corintho/Brazil.

Bergkristal is de kleurloze en meest voorkomende variant van het mineraal kwarts (siliciumdioxide, SiO2). De naam 'bergkristal' is afgeleid van het Griekse woord "Krustallos", dat ijs betekent. Men geloofde dat bergkristal door de goden in de vorm van ijs was gegeven. Ten tijde van het mesolithicum kende men het bergkristal al. Tijdens de Romeinse tijd werd het uit de Alpen onder de naam "versteend ijs" op de markt gebracht. Theofratus noemde het "krystallos". Ook Plinius de Oudere maakt er melding van. De naam 'kwarts' is in 1529 ingevoerd door Georgius Agricola. De volkeren uit het Oosten beschouwden bergkristal als steen van het geduld en de volmaaktheid. Tibetanen gebruiken bergkristal om wonden te behandelen. De keuze van bergkristal als drinkglas of als deel van middeleeuwse sieraden kan worden toegeschreven aan het geloof dat deze kristallen zouden breken of verkleuren wanneer zij met gif in aanraking kwamen. Zo werd de keten een amulet dat de koning beschermde. Vergelijk de Rudolfinische keizerskroon en de keten van de Jehova-orde. Ontstaan: Megnatieten, pegmatieten, hydrothermale en alpiene steenaders, alluviale afzettingen. Voorkomen: Bergkristal is in de natuur wijdverbreid, maar niet altijd in edelsteenkwaliteit. Historisch bekende vindplaatsen zijn India en Sri Lanka (de omgeving van Tatnaputi). Iriserend kwarts uit het gebied van de Poona in India en uit Myanmar is een zeldzaamheid. Fraaie kristallen komen uit Kenia en Madagaskar, ook uit Brazilië (Minas Gerais), Goias, Bahia en Frans-Guyana. In de VS komt bergkristal voor in pegmatieten, onder andere in Maine (bij Ausburn, New York, North Carolina, Arkansas (Crystal Peak) en Californië. Van bijzondere betekenis zijn voorkomens in de Alpen. Bergkristallen worden gevonden in Zwitserland (bijvoorbeeld bij Urim, waar een kristal van 135 kg is gevonden in het gebied van de Sint-Gotthard en van de Grimsel), in Oostenrijk (in 1965 werd bij de Großglockner in een holte een kristal van bijna 1000 kg gevonden). Bergkristallen komen ook voor in Duitsland, Tsjechië, Polen en Frankrijk. In de collecties van diverse musea bevinden zich unieke geslepen bergkristallen. Het Smithsonian Institution Washington bezit een geslepen steen van 7000 kt en een bol bergkristal met een diameter van 33 cm en een gewicht van 48,5 kg; deze komt uit Birma en is in China geslepen.